Zielone Świątki – kto obchodzi i dlaczego?
Zielone Świątki to potoczna nazwa święta Zesłania Ducha Świętego, a więc jednego z najstarszych świąt wprowadzonych przez Kościół i to już w III wieku n.e. Zesłanie Ducha Świętego to święto przypadające po kilka tygodni po Wielkiej Niedzieli i jest upamiętnieniem momentu kiedy to na apostołów zgromadzonych w wieczerniku po Wniebowstąpieniu Jezusa zstąpił Duch Święty w postaci ognistych płomieni. Jak mówi Pismo Święte, apostołowie zaczęli mówić wówczas wieloma językami i głosić ewangelię w coraz to nowych zakątkach świata.
Sięgając do Starego Testamentu, w wyraźny sposób można spotkać powiązanie Zesłania Ducha Świętego z obchodzonym przez Żydów dziękczynnym świętem żniw. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa Święto to nosiło nazwę pentekoste, co oznacza liczbę pięćdziesiąt, licząc od Świąt Wielkiej Nocy.
Zielone i umajone
Biorąc pod uwagę Polskę, tradycje związane z obchodami Zielonych Świątek mają swoje korzenie jeszcze w czasach pogańskich i czerpały ze świat rolników i pasterzy. Zazwyczaj były to zabawy ludowe. Po dziś dzień istnieje zwyczaj majenia domów. Jako że uroczystość Zesłania Ducha Świętego przypada zazwyczaj w maju, czyli w najbardziej zielonym spośród wszystkich miesięcy, domy przyozdabiano brzozowymi gałązkami, które umieszczano przed drzwiami, w oknach i w innych zakątkach domu.
Niegdyś podłogi w izbach wyściełano również tatarakiem. Był to przesąd wywodzący się z tradycji ludowej, wierząc, że tatarak ma moc wypędzania zła. W czasach średniowiecza ludzie byli przekonani, że czas wiosny to okres szczególnej aktywności czarownic mogących źle wpływać na zasiane zboża, na było, a nawet wyrządzać szkodę ludziom.
Kościół konsekwentnie walczył z podobnymi przesądami, jednak po dziś dzień pozostał zwyczaj zdobienia domów brzozowymi gałązkami. W czasem Zielone Świątki świętowano coraz bardziej uroczyście: z procesjami, śpiewami, a całe obchody trwały nawet kilka dni.
Zabawy ludowe
Z okresem Zielonych jest związanych także wiele zabaw, również tych o charakterze matrymonialnym, które różniły się w zależności od regionów:
– na Podlasiu dziewczęta w wiankach chodziły pod wsi, śpiewając wesołe przyśpiewki,
– na Mazowszu obchodziło się tzw. wołowe lub końskie wesele. Zabawa polegała na przystrajaniu zwierzęcia w figlarne stroje, na którego sadzano kukłę, a następnie puszczano zwierzę, by wędrowało z kukłą na ślepo po wioskach,
– na południowym wschodzie dziewczęta skakały przez ognisko i gdy którejś ta sztuka się udała, wierzono, że ta właśnie szybko wyjdzie za mąż,
– na Śląsku chłopcy stawiali przed domami swoich wybranek żerdź, na której umieszczano bukiet kwiatów, itp.
– na Kujawach pasterze w pierwszy dzień Zielonych Świątek zajmowali się zaganianiem bydła na pastwiska. Który z nich przybył pierwszy na miejsce, zostawał „królem”, zaś kto przybył ostatni, był zobowiązany paść bydło za wszystkich przez cały dzień.
– w drugi dzień Zielonych Świątek istniał zwyczaj palenia „sobótek”. Sobótkami nazywane były ogniska. Palono je na wzniesieniach, wierząc, że zapewniają one ochronę przed złem.
Niektóre z ludowych zwyczajów przetrwały po dziś dzień, na wsiach. Przebywając w tym okresie w małych wioskach, można zauważyć umajone gałązkami domy, futryny i drzwi. Mai się również przydrożne kapliczki oraz krzyże.
Pomimo wielu zwyczajów ludowych związanych z Zielonymi Świątkami, należy pamiętać, że jest to nade wszystko jedno z największych świąt kościelnych, które ma szczególne znaczenie dla chrześcijan na całym świecie.