Kiedy testament jest nieważny?

Testament, który jest ostatnią wolą właściciela, sporządza spadkodawca w celu rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci. Zwykle dotyczy on rozporządzenia majątkiem w sposób inny, niż jest to zapisane w prawie spadkowym. Niestety najczęściej kwestie dziedziczenia porusza się dopiero po śmierci osoby bliskiej. Jeśli sporządziła ona testament, to musi on spełniać określone warunki. W innych przypadku zostanie uznany za nieważny.

Co to jest dziedziczenie ustawowe?

Proces dziedziczenia ustawowego ma miejsce wtedy, gdy zmarły nie pozostawił żadnego dokumentu, wyrażającego jego wolę w sprawie dziedziczenia po nim majątku, czyli testamentu, albo z jakoś powodów jest on nieważny, bądź spadkobiercy nie mogą lub nie chcą dziedziczyć po nim majątku. W takiej sytuacji o jego spadkobiercach decydują przepisy Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z zapisami w pierwszej kolejności spadek po osobie zmarłej dziedziczą dzieci lub małżonek w równych częściach. Jeśli osoba zmarła nie miała dzieci, majątek po nim dzielony jest między małżonka i rodziców spadkodawcy. Spadek otrzymują tylko rodzice, jeśli osoba zmarła nie była w związku małżeńskim.

W dalszej kolejności osobami uprawnionymi do spadku jest rodzeństwo zmarłego, ale tylko w sytuacji, gdy rodzice spadkodawcy nie żyją. W przypadku dziedziczenia ustawowego potencjalni spadkobiercy nie muszą podejmować żadnych czynności związanych z dziedziczeniem spadku. Sąd lub notariusz ustalają spadkobierców na podstawie przepisów prawa spadkowego.

Co to jest dziedziczenie testamentowe?

Pierwszeństwo nad dziedziczeniem ustawowym ma testament i jego zapisy w kwestii spadkobierców majątku osoby zmarłej, gdyż zawiera on ostatnią wolę spadkodawcy. Tylko na podstawie testamentu możliwa jest zmiana kolejności dziedziczenia zapisana w ustawie. Spadkobiercą w takiej sytuacji może być oprócz osób bliskich także inny podmiot powołany do spadku, na przykład różnego rodzaju organizacje.

Testament sporządzony odręcznie jest ważny tylko wtedy, jeśli jego zapisy dokonane są w całości pismem ręcznym, zaopatrzony jest w datę i podpis oraz dzieli majątek procentowo.

Jeśli spadkodawca pragnie zapisać określone części swojego majątku określonym spadkobiercą, to należy sporządzić testament notarialny, który jest dokumentem urzędowym, sporządzonym w kancelarii notarialnej i może być zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów, który jest ogólnopolską bazą tego rodzaju dokumentów. Osoba dysponująca aktem zgonu spadkodawcy może u dowolnie wybranego notariusza sprawdzić, czy zmarły pozostawił testament. W przypadku dziedziczenia testamentowego rodzina osoby zmarłej ma prawo do zachowku.

Kiedy testament uznaje się za nieważny?

Testament może zostać sporządzony tylko i wyłącznie przez osobą pełnoletnią i nie będącą ubezwłasnowolnioną, czyli posiadającą zdolność do podejmowania czynności prawnych. Poza tym stan zdrowia osoby sporządzającej taki dokument nie może budzić jakichkolwiek wątpliwości co do jej pełnej świadomości w momencie sporządzania testamentu. Jeśli działała ona pod wpływem presji lub groźby, to może on zostać uznany za nieważny.

Istnieje możliwość podważenia testamentu, ale tylko przed upływem trzech lat od momentu pozyskania wiedzy przez osobę podważającą ten dokument o przyczynie, która mogłaby skutkować jego unieważnieniem, nie później jednak niż dziesięć lat od momentu ogłoszenia spadku.

Formy testamentów a ich ważność

Testament może przybierać różne formy, które muszą spełnić określone wymagania. Oto kilka z nich:

• Testament holograficzny, czyli ręczny musi być w całości zapisany pismem ręcznym. Aby okazał się ważny, musi oprócz podpisu spadkodawcy zawierać także datę sporządzenia dokumentu.
• Testament urzędowy nazywany allograficznym sporządzany jest w obecności urzędnika między innymi burmistrza, wójta, kierownika urzędu stanu cywilnego. Aby został uznany za ważny, musi być sporządzony w formie protokołu i odczytany w obecności świadków, a następnie przez nich, spadkodawcę i urzędnika podpisany. Należy pamiętać, że świadkowie muszą być osobami posiadającymi pełną zdolność do czynności prawnych oraz nie mogą nimi być dzieci, małżonek i inne osoby uprawnione do dziedziczenia majątku spadkodawcy, jak również skazane prawomocnym wyrokiem za składanie fałszywych zeznań.
• Testament notarialny jest sporządzony u notariusza. Aby został uznany za ważny, notariusz musi bezwzględnie potwierdzić tożsamość spadkodawcy oraz poddać weryfikacji jego zdolność do rozporządzania majątkiem. Nie może nim być osoba ubezwłasnowolniona lecz w pełni świadoma swoich decyzji.
• Testament ustny musi być sporządzony w obecności trzech świadków i tylko w sytuacji zagrażającej spadkodawcy szybkiej śmierci, gdy sporządzenie go w innej formie nie jest możliwe lub trudne do wykonania. Aby okazał się ważny, świadek przed upływem roku od jego sporządzenia musi spisać oświadczenie woli wraz z uwzględnieniem w nim daty i miejsca jego sporządzenia, a pozostali dwaj świadkowie i spadkodawca zobowiązani są do złożenia podpisów na tym dokumencie.
  
  Innym sposobem potwierdzenia testamentu ustnego przez wszystkich trzech jego świadków jest potwierdzenie oświadczenia woli przed sądem w terminie sześciu miesięcy od otwarcia spadku. Jego otwarcie liczy się  od daty śmierci spadkodawcy. Jeśli nie zostaną zachowane wyżej wymienione terminy testament ustny uznaje się za nieważny.

Wsparciem w przypadku tego typu skomplikowanych spraw może być na przykład kancelaria prawna we Wrocławiu.